Urine, geslacht, schoorstenen, vensters, suiker, pruiken, dienstboden, dagbladen en vrijgezellen……Je kunt het zo gek niet bedenken of er is belasting over geheven. Dit lijken bizarre heffingen, maar geplaatst in de tijd waarin ze zijn ingevoerd, zijn ze veel minder vreemd dan ze op het eerste gezicht doen vermoeden. Met een verhaal bij elke heffing, kon je zelf achterhalen welke belastingen best bizar zijn geweest of juist slim bedacht om op eenvoudige wijze inkomsten te verkrijgen, gedrag te beïnvloeden of tot een eerlijke belastingheffing te komen.

De 20 meest bijzondere heffingen werden voor deze tentoonstelling in een modern jasje gestoken. In het kleurrijke ‘rariteitenkabinet’ konden bezoekers een ontdekkingstocht maken langs bijzondere heffingen uit vervlogen tijden, ook buiten Nederland. Hieronder een greep uit de tentoongestelde top 20.

Urinebelasting
De urinebelasting is ingevoerd door Keizer Vespasianus rond 69 na Christus, puur om het geld in het laatje te krijgen. Urine was toen een onmisbaar schoonmaak- en ontvettingsmiddel. Het werd in de openbare toiletten van Rome opgevangen en verkocht aan wasserijen. De keizer rook zijn kans en ging belasting heffen op urine. De uitdrukking ‘Geld stinkt niet’ (pecunia non olet) schijnt hier vandaan te komen.

Baardbelasting
Met deze belasting, ingevoerd in 1689 door Tsaar Peter de Groote, wilde hij bereiken dat Russische mannen hun baard afschoren. Tsaar Peter vond baarden onhygiënisch en ouderwets. Na zijn verblijf in West-Europa wilde hij zijn Rusland moderniseren. Naast het spreken van de Franse taal en dragen van dure kleding hoorde hierbij het afscheren van de wilde of woeste baarden. Om dit af te dwingen voerde hij een baardbelasting in.

(Ge)slachtaccijns
Deze oude belasting op het slachten van vee dateert van eind 16e eeuw. De eigenaar van een koe, paard of varken moest slachtaccijns betalen over de waarde van het dier, de opbrengst van aantal kilo’s vlees en vet. Ter controle werd het dier soms door belasting- of douaneambtenaar opgemeten om de exacte waarde vast te tellen. Dit gebeurde met behulp van een tabellenboek en meetlint. Na de meting werd een loodje aan de staart van het dier bevestigd. De geslachtaccijns is in 1941 afgeschaft.

Patent op haarpoeder
Begin 19e eeuw, toen Nederland onder Franse heerschappij was, werd er een landelijke belasting op luxe goederen ingevoerd, waaronder die op pruiken. Het was toen mode om een pruik te dragen, pruiken waren duur en werden gedragen door rijke mensen. De pruiken werden dagelijks wit gepoederd en over dat witte haarpoeder moest belasting betaald worden. Pruikendragers moesten een patentbiljet kunnen tonen als betalingsbewijs dat de verschuldigde belasting was betaald.

Belasting op ramen en deuren
Ook in de Franse tijd werd er belasting geheven op het aantal deuren en vensters in een huis. Dat was een handige manier om de grootte en waarde van een huis vast te stellen, en dus van iemands bezit. Hoe meer ramen, hoe hoger de af te dragen belasting. Logisch toch! Mensen gingen ramen dichtmetselen om de aanslag te verlagen en er werden huizen gebouwd met zo min mogelijk ramen. Eind van de 19e eeuw werd deze belasting afgeschaft omdat het de gezondheid van mensen niet ten goede kwam.

Dienstboden- en herengeld
Het hebben van huisknechten en dienstbodes werd een paar eeuwen geleden ook belast. Eerst werd deze belasting Herengeld genoemd en later is het vervangen door dienstbodengeld (1636). Alleen mensen die veel geld hadden konden zich personeel veroorloven. Daarom vond men het in die tijd niet meer dan redelijk deze mensen aan te slaan voor het hebben van personeel. Hoe meer personeel, hoe hoger het te betalen belastingbedrag. Deze belasting werd in 1816 afgeschaft.

Belasting op trouwen en begraven
Vanaf 1695 was je belastingplichtig bij het trouwen en overlijden. Het tarief moest twee maal voldaan worden als je buiten je eigen gemeente ging trouwen of begraven werd, zowel in je eigen gemeente als bij de gemeente waar het plaats vond. Het tarief was afhankelijk van je inkomen. Tegenwoordig betalen we ook leges bij de gemeente voor het trouwen of als er iemand wordt begraven, maar deze bedragen zijn wel een stuk minder t.o.v. ons inkomen.

Dagbladgeld
In de 19e eeuw was het dagbladzegel een belasting op dagbladen. Er was veel verzet tegen, omdat de kranten daardoor wel 1,5 keer duurder werden. In 1867 werd in Rotterdam zelfs het Anti-Dagbladzegel-Verbond opgericht, zij vonden de belasting belemmering van de persvrijheid. Uiteindelijk werd het dagbladgeld in 1869 afgeschaft en de verkoop van kranten nam sterk toe. De stempels in de bovenhoek van de voorpagina van de dagbladen hadden de bijnaam ‘de vuile vingers van de fiscus’.

Vrijgezellenbelasting
Vanaf de Oudheid tot in de 20e eeuw wordt regelmatig een belasting op vrijgezellen ingevoerd of een poging gedaan om deze belasting in te voeren. De Romeinse keizer Augustus en de dictator Mussolini proberen in Italië met deze belasting de burgers tot trouwen te verleiden om zo de bevolkingsgroei te stimuleren. In Nederland wordt in de 19e eeuw gesproken over de invoering van een vrijgezellenbelasting omdat vrijgezellen ‘onzedelijk’ zouden zijn. In 1935 kondigt minister van Financiën Oud een vrijgezellenbelasting aan maar zijn plan wordt in de Tweede Kamer niet aangenomen.

🎨 Cultural

Belasting en Douane Museum

Bizarre Belastingen

In de tentoonstelling DIERBARE GOEDEREN schenken we aandacht aan de rol van de Douane in de bestrijding van grensoverschrijdende illegale handel in beschermde dieren – levend, dood of producten ervan. De Douane controleert aan de buitengrenzen van Europa om te voorkomen dat beschermde dieren en planten ons land worden binnengesmokkeld.

In deze informatieve en confronterende tentoonstelling wordt een verscheidenheid aan inbeslaggenomen ‘goederen’ getoond, van een berenkop met vacht, schildpadden, een luipaard vloerkleed tot een opgezette pangolin en een olifantenpoot die tot paraplubak is verwerkt. Maar ook ‘zee producten’ als koraal, zeepaardjes en ‘medicijnen’ of cosmeticaproducten waarin delen van beschermde dieren en planten zijn verwerkt. Veel van de ‘objecten’ zijn afkomstig uit de “Hel van Schiphol”, zoals de opslagruimte van inbeslaggenomen ‘dierbare goederen’ bij de Douane wordt genoemd.

Je komt op zaal oog in oog te staan met douaniers die over hun ervaringen en schokkende vondsten in bagage, containers of postpakketen vertellen. Hoe mensen levende reptielen en exotische vogels proberen te smokkelen. En wat het met je doet als je als douanier bij een controle een levend of dood dier aantreft.

--

Event source:
https://www.bdmuseum.nl/tentoonstellingen/dierbare-goederen/

Dierbare goederen

Trap de zomer samen met ons af op het Geldlab festival op 6 juli! Want GeldLab bestaat deze zomer één jaar en daarom nodigen wij alle Rotterdamse kinderen uit om dit met ons te vieren.

Naast dat je GeldLab kan bezoeken is er nog heel veel leuks op dit festival te doen. Haal wat lekkers te eten met je familie, ga creatief aan de slag met je vrienden in ons atelier en ga op speurtocht in het museum.

--

Event source:
https://bdmuseum.booqi.me/

GeldLab festival

Kom ook langs in ons museumatelier! Tover jezelf om tot een personage rechtstreeks uit de bruisende jaren ’20 en beleef de avond bij ons volledig in stijl.

--

Event source:
https://museumnacht010.nl/evenement/all-that-glitters-in-het-atelier/

🪩 Party

Museum Nacht Rotterdam

‘All that glitters’ in het atelier

Blind Bird

Early Bird

Not So Early Bird

Kinderen (t/m 12 jaar)

Regular

Late Bird

Museumnacht 010 is hét jaarlijkse hoogtepunt voor cultuurliefhebbers in Rotterdam. Tijdens deze nacht openen verschillende culturele instellingen hun deuren tot in de late uurtjes en kun je genieten van een divers programma vol kunst, muziek, dans, theater en meer. Een unieke kans om de stad en haar culturele instellingen op een andere manier te ervaren!

--

Event source:
https://www.bdmuseum.nl/agenda/

Carlotta Tagliabue

Museumnacht 010 – 2024

Dinsdag 14 mei 1940, het bombardement van Rotterdam. Een dag na het bombardement, op woensdag 15 mei 1940, tekent generaal Winkelman in een schoolgebouw in Rijsoord de capitulatie van Nederland. Het begin van alles. Met de tentoonstelling Goed/Fout sluit het Belasting en Douane Museum aan op de intrigerende verhalen van Museum ’40 – ‘45 NU. Maak een reis door de geschiedenis en bezoek de musea beide musea gratis op iedere 1ste woensdag van de maand!

Wandelroute ‘WOII van Parklaan tot Coolhaven’

Gratis beschikbaar bij het Belasting & Douane Museum & Museum 40-45 NU vanaf februari 2024

Maak deze lente een historische wandeling van de Parklaan naar Coolhaven. Loop langs diverse WOII landmarks in het gebied tussen Het BDM & Museum 40-45 NU. Leer meer over deze historische omgeving, de geschiedenis van Rotterdam & breng daarna een bezoek aan de musea!

Vraag bij de balie naar de wandelroute.

Kosten: Gratis

Waar: Belasting & Douane Museum / Museum 40-45

Tijd: 1e woensdag van de maand

Leeftijd: Alle leeftijden

--

Event source:
https://www.bdmuseum.nl/agenda/

Gratis toegang Belasting & Douane Museum / Museum ’40 – ‘45 nu

De tentoonstelling ‘G_OED / FOUT’_ neemt je mee naar naoorlogs Nederland. Direct na de bevrijding werden vermeende landverraders massaal opgepakt en hun bezittingen onder beheer gesteld, in afwachting van een gerechtelijke uitspraak. Alle inwoners met de Duitse nationaliteit waren tot vijand verklaard en hun bezittingen en vermogens gingen in eigendom over op de Nederlandse staat.

In 1945 werd een instituut opgericht, het Nederlands Beheersinstituut, dat deze vijandelijke en landverraderlijke vermogens ging opsporen, beheren en zo mogelijk liquideren. Met als doel zo veel mogelijk geld binnen te halen voor het vergoeden van oorlogsschade en de wederopbouw van Nederland.

Het NBI, onderdeel van de Raad voor het Rechtsherstel, kreeg ook als taak de vermogens van zogenoemde ‘afwezigen’ te beheren, veelal Joodse mensen die hun huizen, inboedels en bedrijven tijdens de oorlog hadden moeten achterlaten en van wie bezittingen door de bezetter waren onteigend of geroofd, dan wel door anderen geplunderd.

Uitgangspunt van het naoorlogse overheidsbeleid was dat oorlogsslachtoffers (en hun nabestaanden) moesten terugkrijgen wat hen was ontnomen. En de vijand moest daarvoor betalen.


De tentoonstelling

In de tentoonstelling ‘GOED / FOUT’ staan de verhalen centraal van de drie groepen mensen die in aanraking kwamen met het NBI: tot vijand verklaarde onderdanen, vermeende landverraders en (nabestaanden van) ‘afwezigen’. Verhalen gereconstrueerd uit de NBI-beheerdossiers, die je kunnen verbijsteren en raken.

In totaal worden acht personen uitgelicht. Hun beheerdossiers worden tot leven gewekt met animaties in een geïllustreerde collagestijl, waarbij soms de persoon zelf, soms een nabestaande of een NBI bewindvoerder zijn of haar verhaal en ervaringen vertelt. Ook worden bij deze verhalen objecten tentoongesteld, zoals foto’s, NBI-correspondentie, dagboek en inbeslaggenomen/ persoonlijke bezittingen.

Deze acht personen en verhalen staan symbool voor de tienduizenden personen die achter de beheerdossiers schuilgaan. In de tentoonstelling komt verder aan de hand van citaten van ‘getroffenen” de werkwijze van het NBI en de grote impact van het naoorlogs onteigeningsbeleid tot uitdrukking.

‘GOED / FOUT’ geeft op bijzondere wijze inzicht in het naoorlogs beleid van vermogensonteigening landverraders (NSB’ers) en tot vijand verklaarde onderdanen. De tentoonstelling vertelt een stuk geschiedenis dat lang onderbelicht is geweest en aanzet tot reflectie, vragen oproept die nog altijd actueel zijn. De vraag over wie of wat goed of fout was geweest tijdens de bezettingsjaren loopt als een rode draad door de tentoonstelling. Aan de bezoeker hierover na te denken en te oordelen.


Het NBI

Hoe omvangrijk de werkzaamheden van het NBI waren, blijkt wel uit het feit dat het instituut ongeveer 156.000 afzonderlijke beheerszaken heeft gevoerd over vermogens en vermogensbestanddelen, variërend van een enkel spaarbankboekje en wat meubilair tot complete inboedels, huizen, kunstvoorwerpen, effecten, bedrijven etcetera. Magazijnen vol spullen door heel Nederland en stapels dossiers. Op het hoogtepunt van hun werkzaamheden had het NBI 2.000 stafleden, 20.000 bewindvoerders en een onbekend maar groot aantal beheerders in dienst, met vestigingen door heel Nederland. De Belastingdienst speelde een essentiële rol bij het verkrijgen van informatie over de diverse vermogensbestanddelen.

Online tentoonstelling GOED / FOUT

Adam

Maggie

Christie

Eric

Anna

Standard

guestList

Ontdek wat er in vaste expositie(s) in het Belasting & Douane Museum te zien en te beleven is,  voor zowel jong als oud. Krijg een uniek kijkje in de Nederlandse belastinggeschiedenis en kom alles te weten over het douanewerk van verleden tot heden. Naast de vaste presentatie zijn er ook altijd  tijdelijke tentoonstellingen, waardoor ons aanbod verrassend blijft.

